Saliha
Yeni Üye
CHP eski Genel Lideri Deniz Baykal, Hürriyet gazetesi muharriri Abdulkadir Selvi’nin gündemdeki hususlara dair sorularını yanıtladı. Selvi’nin yazısı şu biçimde:
Baykal ile bu görüşmeyi uzun müddettir yapmak istiyordum. Nihayet evvelki gün konutunda bir ortaya geldim. Çok sıcak bir ortamla karşılaştım. Afganistan’dan Livaneli’nin kendisine yönelik suçlamalarına, Erdoğan ile pazarlık argümanlarından konutta nasıl vakit geçirdiğine ait bütün sorularıma cevap verdi Baykal. Sıhhat meselelerine karşın zihni berraklığı ise beni şaşırttı.
Deniz Baykal’la birinci tanışmam, siyasi yasakların kaldırılmasından daha sonra Gaziosmanpaşa’daki ofisinde olmuştu. 12 Eylül daha sonrası siyasete kuvvetli bir dönüş yaptığı devirden daha sonra SHP Genel Sekreterliği sürecinde, Erdal İnönü ile girdiği genel başkanlık yarışında daima izledim. CHP’nin bir daha açılma sürecinde ise büyük bir risk almış, adeta siyasete bir daha başlamıştı. Etraf Sokak’taki tarihi genel merkezde sohbetlerimiz olurdu. SHP’nin koalisyon hükümeti olduğu bir devirde CHP’nin bir daha açılması siyaseten bir riskti tahminen fakat Baykal o riski aldı ve sonunda kazanan o oldu.
RAHŞAN ECEVİT ÜZERE DEĞİLDİ
Uzun bir müddetdir izlememe karşın Baykal’ın meskenine hiç gitmemiştim. Evvelki gün Angora Evleri’nde Baykal ailesiyle bir ortaya geldim. Doğrusu bu kadar sıcak bir ortam beklemiyordum.
Oran Sitesi’ndeki konutunda Ecevit’le röportaj yaptığım bir sırada mutfaktan tıkırtılar gelmişti. Ecevit’e “İçeride biri mi var?” diye sorduğumda, “Rahşan mutfakta” demişti. Rahşan Hanım selam vermekle yetinmişti.
OLCAY HANIM, ASLI BAYKAL, YILMAZ ATEŞ
Baykal’ın konutundaki tablo ise farklıydı. Olcay Hanım daima bizimle birlikte oldu. Tıpkı masanın etrafında sohbet ettik. Baykal’ın yakın kurmaylarından Yılmaz Ateş bize eşlik etti. Kızı Aslı Baykal ise bir orkestra şefi üzereydi. Aslı Baykal bir tıp profesörü lakin babasının basın danışmanı üzere hareket ediyor.
Siyasetçilerin, hele Deniz Baykal üzere 1970’li senelerdan beri siyasetin tepe noktalarında bulunmuş insanların yurt ve dünya olaylarına ait değerlendirmeleri olağan olarak ki değerli. Deneyim imbiğinden süzerek anlatıyorlar. Fakat onların bir de insani istikametleri var. İstedim ki, ikisi bir arada bu söyleşide yer alsın.
OLCAY’LA AŞKIMIZ ÇOK ESKİLERE DAYANIYOR
Kendimizi tatlı bir sohbetin ortasında bulduk. Sohbet ettik dediysem o denli kuru bir laf değil. Deniz Bey’le Olcay Hanım’ın aşkıyla başladı sohbetimiz.
Eski Meclis Lideri Hikmet Çetin, Baykallarla üniversiteden arkadaş… Hikmet Çetin, “Deniz, Hukuk Fakültesi mezunu lakin birçoğu onu siyasal mezunu bilir. Zira Deniz bizim kantinden çıkmazdı. daha sonra bunun sebebinin Olcay olduğunu anladık” demişti. Bunu paylaşınca hem Olcay Hanım tıpkı zamandaniz Beyefendi hayli güldüler. Lakin öykünün devamı da var. Deniz Beyefendi anlattı.
“Doğru. Beni hukuk mezunu değil, Siyasal mezunu olarak bilirler. Olcay’ı da hukuk mezunu olarak bilenler vardır. Zira Olcay’la sabahleyin hukukun ve siyasalın ders programını ortaya koyardık, benim izleyeceğim siyasaldaki hocalardan birinin dersi var ise ben Siyasal’a ya da Olcay’ın izleyebileceği hukukta bir ders var ise Olcay hukuka gelirdi. Bunu bakılırsanlerden, ‘Ben sana mı inanayım, gözüme mi inanayım, Olcay’ı yandaki sırada görüyordum o bizim sınıftaydı’ diye inat edenler vardır.”
“Sizinki kantin aşkı mı?” diye sordum. Baykal, “Yok” dedi. “Bizimki daha eski. Ortaokul-lise senelerına uzanıyor. Olcay’ın annesi Antalya Ortaokulu’ndan benim öğretmenimdi.”
ANTHONY HOPKINS’İ MERAK EDİYOR
Bu soruyu birebir zamandaniz Bey’e hem Olcay Hanım’a sordum. Deniz Beyefendi klasik müzik ve caz dinliyor. Olcay Hanım ise daha epey alaturkayı tercih ediyor. Baykal, seyahat programlarından, yemek pişirme programlarına kadar güzel bir TV seyircisi olduğunu söylüyor. Tartışma programları ve haberler de nizamlı olarak izleniyor. Baykal, Oscar ödüllü ‘The Father’ sinemasını izlemeyi istiyormuş lakin çabucak hemen izleme imkânı olmamış. Bilhassa de Anthony Hopkins’i merak ediyor.
LİVANELİ İSMİNE ÜZÜLDÜM
Zülfü Livaneli, Baykal’ın 3 Kasım 2002 seçimlerine sokulmayan Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılmasına verdiği dayanağın, bir siyasi pazarlık kararı olduğunu tez etmişti. “Livaneli sizi aradı mı?” diye sordum. “Hayır hiç bir temas olmadı” diye karşılık verdi. Baykal’ın canının sıkıldığı anlaşılıyor. Ve şunu anlatıyor: “Geriye bakınca kendime ‘İyi ki bir karşılık vermeye kalkmadın’ diyorum. Zira epey kolay kolay duygusallaşarak insanın içini rahatlatacak laflar da söylenebilir ancak artık yaşanmışlıkları görür görmez ‘İyi ki Deniz, hiç konuşmaya girmedin, açmadın’ diyorum.”
Pekala Zülfü Livaneli’ye kırgın mı? Polemiği sürdürmek istemediği muhakkak. Lakin, “Zülfü Beyefendi ismine şaşırdım. Onun bu lafları söylemesi doğal ki beni hayli üzdü. Lakin inanıyorum onu da fazlaca üzmüştür, üzmüş olmalıdır. Ben onun ismine da üzüldüm” diyor.
ERDOĞAN’LA PAZARLIK YAPTI MI?
“Siyasi yasağının kaldırılması karşılığında Erdoğan’la bir pazarlığınız oldu mu?” diye sordum. Baykal, net bir biçimde karşılık verdi: “Tayyip Bey’le onun talebi üzerine 22 Şubat 2003 tarihinde buluşmuşuz. aslına bakarsan aralık ayının ortasında (22 Aralık) anayasa değişikliği yapılmış, siyasi yasağı kalkmış. Her şey fazlaca açık. Neyin pazarlığını yapacaksın? İnsanların şunu anlaması lazım; kardeşim herkes bir pazarlıkla bir şey yapmaz, kimi vakit de buna inanıyordur. Biz demokrasi diye, hukukun üstünlüğü diye, insan hakları diye yola çıkmışız ve benim şuurlu siyaset çizgimde bu unsurlar daima belirleyici olmuştur.”
12 MART’A DA KARŞI ÇIKTIK
Yasaklara ve darbelere karşı prensipli bir duruşa sahip olduğu için Erdoğan’ın yasağının kalkmasına takviye verdiğini anlattı. “Al gülüm ver gülüm pazarlığı olmadı” dedi. Ecevit’le birlikte 12 Mart’a karşı çıkışlarını örnek gösterdi. 27 Mayıs’ı destekleyen CHP’de 12 Mart’a karşı çıkış bir kırılma noktasıydı. Unsurlu bir duruştu. Ecevit’ten de dinlemiştim. “Rahşan’la Ankara’da sokağa çıkamıyorduk. Aydınlar 12 Mart’ı destekliyorlardı” demişti. O niçinle Baykal’ın kelamlarını motamot aktarmak istiyorum.
“Biz 12 Mart’ta da, 12 Mart muhtırasının CHP’nin önünü açtığı fikrini reddettik ve bunu hiç bir kurnazlık falan yapmadan, yalnızca demokrasi ismine, insan hakları ismine Ecevit’le birlikte yaptık. Ben bu biçimde onun yanında siyasete başlamış bir genç insandım. Ülkenin aydınları, demokratları, herkes, ‘Bunun ardında bir hesap vardır. ‘Ecevit herbiçimde kendisi değil, Nihat Erim başbakan oldu diye buna karşı çıkıyor’ dediler. Bu büsbütün yanlıştır. ‘Fırsat açıldı CHP’nin önüne, ne karşı çıkıyorsunuz, kısmın buradan’ diye düşünüyordu bir sürü insan. Biz buna ‘İnsan haklarına, demokrasiye, hukuk üstünlüğüne alışılmamıştır, bu biçimde demokrasi olmaz’ diye karşı çıktık.”
CUMHURBAŞKANLIĞI TEKLİFİ YAPILDI MI?
Bir de Erdoğan’ın yasaklarının kaldırılması karşılığında Baykal’a cumhurbaşkanlığı teklif edildiği tezi var. Onu sormadan, aydınlığa kavuşturmadan olmaz.
“Size cumhurbaşkanlığı kelamı verildi mi?” sorusunu yönelttim. Baykal, “Ne münasebet” diye reaksiyon gösterdi. “Aralık ayında o bahiste en kritik evreler tamamlanmış, anayasa değişlikleri gerçekleştirilmiş, oylamalar yapılmış, biz şubatın sonunda buluştuk. Erdoğan’ın talebiyle. Ben orada neyin pazarlığını yapacağım?”
ERDOĞAN’LA NEYİ GÖRÜŞTÜLER
Pekala Erdoğan’la o toplantıda neyi görüştüler?
“1 Mart tezkeresini görüştük. Erdoğan, ne diyorsunuz, ne yapacağız, dedi. Ben Silahlı Kuvvetlerimizin bizimle hiç bir düşmanlık ortasında olmayan bir komşu ülkede ne işi var, ayrıyeten anayasamıza da muhalif, hem hiç bir siyasi faydamız da yok diye düşünüyordum. O niçinle katiyetle karşıydım. Ayrıyeten Türkiye’nin en hassas coğrafyasına Amerika asker yerleştirecek, limanlara vesaire ve bu kabul edilebilir mi? Bunu Tayyip Bey’e anlattım” dedi.
BAYKAL SORDU, ERDOĞAN YANITLADI
Erdoğan’la ortalarında geçen diyaloğu da aktardı.
Baykal: Tezkere kabul edilirse kaç asker gelecek?
Erdoğan: On binlerce asker. 60 binle 90 bin civarında.
Baykal: Ne vakit çıkacaklar?
Erdoğan: Ben de bilmiyorum.
“Sakın ha, dedim. Tayyip Beyefendi dedi ki, bu biçimde olursa bize ambargo koyarlar, gelirler baskı yaparlar, bu durumda bu biçimde dayanışma ortasında olur muyuz, dedi. Ben de ‘Hiç kuşku yok, ne gerekirse yaparız’ dedim. Tayyip Beyefendi daha fazlaca ekonomik mali maniler çıkaracaklar, ek kaynak bulabilir miyiz, kaygısındaydı. ‘Her türlü işbirliğine gireriz, hiç ondan kuşkunuz olmasın’ dedim.”
KILIÇDAROĞLU SAĞ OLSUN
Zülfü Livaneli’nin açıklamaları üzerine Kılıçdaroğlu, CHP genel liderlerini içine alan bir açıklama yapmıştı. Baykal’a Kılıçdaroğlu’nun halini sordum. “Sağ olsun. Genel Başkan’ın gösterdiği reaksiyon epey pahalıdır. Ben şahsına teşekkür ediyorum” dedi.
CHP YALNIZ BIRAKTI MI?
CHP’den farklı sesler çıktı. Mersin Milletvekili Ali Uzman Başarır başta olmak üzere eleştirenler çıktı. CHP idaresinden uzun mühlet açıklama gelmedi. O yüzden Baykal’a, “CHP gereğince gerinizde durdu mu? Bir kırgınlığınız var mı?” diye sordum.
“Genel Başkan’ın tutumu partinin halidir, diye anlayacağız. Doğal partide her kanıda, her histe beşerler bir ortadadır. Birbirini seven, sevmeyen, kızan, kızmayan beşerler bir ortadadır. Her biri bu tesirlerin ortasında olaylara hal takınır lakin Genel Lider ‘Bütün Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanları’ diyerek de olsa, beni de içine alarak savundu. elbette kendisinden bunu beklerdim. Çok mutlu oldum, eksik olmasın, sağ olsun” diye karşılık verdi.
BAYKAL’IN SİTEMİ
CHP’de vakit zaman Baykal periyodu mercek altına alınıyor. Baykal olsa HDP ile diyalog kurulamayacağı, öteki muhalefet partileri ile uygun alakaların sağlanamayacağı tarafında tenkitler yapılıyor. Baykal’a bunu sordum. Sitemkâr bir cevap verdi.
“Hayır, biz CHP olarak hem sağımızdaki siyasete, birebir vakitte solumuzdaki siyasete sürekli yapan bir anlayışla yaklaştık. O niçinle ben bu çeşit suçlama içine girmenin insaflı, haklı, gerçek olduğunu düşünmüyorum” diyor.
ALEVİ VE KÜRT DÜŞMANI MI?
Baykal’la ilgili olarak Alevi ve Kürt düşmanı olduğu istikametinde değerlendirmeler mevcut. SHP genel sekreteri olduğu vakit Paris’teki Kürt Konferansı’na katılan Ahmet Türk ve arkadaşlarının ihracı ona bağlandı. CHP genel lideri olduğu devirde teşkilatlarda Alevilere yer vermediği tezleri gündemde oldu. O niçinle, “Kürt ve Alevi düşmanı mısınız?” diye sordum.
Baykal, “Siyasi ömrümün çeşitli periyotlarında ben o bölümlere yapılan haksızlıklar karşısında hal takındığım için tam karşıtı suçlamaların gayesi olduğumu hatırlıyorum ve o doğrultuda yaptığım konuşmalar Meclis zabıtlarındadır. Bu konularda kendimi savunma durumuna düşmeyi yakıştıramıyorum kendime ve reddediyorum” diye karşılık verdi.
ERKEN SEÇİM TALEBİ
Baykal’a 2023 seçimlerini sordum, Baykal ise erken seçimi gündeme getirdi. Evvel siyasi kutuplaşmanın giderilmesi için iktidar ve muhalefetin bir ortaya gelerek ortak bir deklarasyon yayınlamasını gündeme getirdi. 1946 seçimlerinden daha sonra İnönü’nün yayınladığı 12 Temmuz Beyannamesi’ni örnek gösterdi. Akabinde da erken seçim daveti yaptı.
BOĞAZİÇİ KARARINA DAYANAK
Deniz Baykal iki hususta iktidarın aldığı sonucu destekledi.
1) Melih Bulu’nun Boğaziçi Üniversitesi rektörlüğünden alınması.
“Boğaziçi Üniversitesi’nde iktidarın aldığı kararlardan mutluyum ancak bunun yalnızca orayla hudutlu bir olay olarak kalmaması ve hükümetin genel tavrına yansıması ehemmiyet taşır. Yani kamuoyunun, toplumun tercihlerine hassaslık ve anlayış gösterilmesi gerektiğinin anlaşıldığını umarım, bu da o doğrultuda bir arayışın başlangıcıdır.”
2) OHAL’le ilgili düzenlemenin kamuoyundan gelen yansılar üzerine 3 yıldan 1 yıla indirilmesi.
“OHAL’i 3 yıl uzatan torba yasaya bir düzenleme getirerek 1 yıla indirdiler yani seçim tarihini dışarıda bıraktılar, bu da birebir biçimde sevindirici ancak bunlarla sonlu kalmamalı, uzlaşmacı bir idare anlayışı haline gelmeli, yaptım oldu demekten çıkmalıyız ve kamuoyu, toplum, reaksiyonlar hürmetle karşılanmalı. Bunları gözeterek tercihler kullanılması gerektiğinin anlaşıldığını umuyorum.”
AFGANİSTAN UYARISI
Eski bir Dışişleri Bakanı ve deneyimli bir siyasetçi olarak Baykal’a Afganistan konusunu sormasam olmazdı. Baykal, Afganistan’daki ateşin Türkiye’ye sıçrayacağı ihtarında bulundu: “Bu kaideler altında Afganistan’da askeri bir operasyona katılmak yalnızca evlatlarımızın ömrünü tehlikeye atmak değil, Türkiye’ye dönük yeni bir göç dalgasının düğmesine basmak demektir. Bu göç dalgası yalnızca Türkiye’nin değil, Avrupa’nın ve bölgenin de istikrarına, güvenliğine yönelik fazlaca önemli tehlikeleri göze almak manasına gelir. Bu uğraş havaalanı sonları ortasında kalmaz, hatta Afganistan sonları ortasında kalmaz. Türkiye’ye de sıçrar, öteki yerlere de sıçrar, Taliban üzere yaygın bir milletlerarası terör tertibinin maksadı haline gelmeyi kabul etmek fazlaca yanlış, ne için olduğu bile belirli değil.”
ZİHNİ MELEKELERİ
Deniz Baykal’la bir buçuk saat bir söyleşi yaptım. Sıhhat şartlarına karşın zihni berraktı. CHP’li Ali Yetenekli Başarır, Baykal’ın zihni melekelerini kullanma konusunda dertleri olduğunu tabir etmişti. Lakin Baykal’ı görür görmez haksızlık ettiğini düşündüm. Demirel, “Kafam Zenith saat üzere çalışıyor” demişti. Yaşadığı sıhhat meseleleri niçiniyle kısıtlı bir hayatı bulunmasına rağmen Baykal’ın da zihni melekeleri çok yeterli, başı tıkır tıkır çalışıyor.
Baykal ile bu görüşmeyi uzun müddettir yapmak istiyordum. Nihayet evvelki gün konutunda bir ortaya geldim. Çok sıcak bir ortamla karşılaştım. Afganistan’dan Livaneli’nin kendisine yönelik suçlamalarına, Erdoğan ile pazarlık argümanlarından konutta nasıl vakit geçirdiğine ait bütün sorularıma cevap verdi Baykal. Sıhhat meselelerine karşın zihni berraklığı ise beni şaşırttı.
Deniz Baykal’la birinci tanışmam, siyasi yasakların kaldırılmasından daha sonra Gaziosmanpaşa’daki ofisinde olmuştu. 12 Eylül daha sonrası siyasete kuvvetli bir dönüş yaptığı devirden daha sonra SHP Genel Sekreterliği sürecinde, Erdal İnönü ile girdiği genel başkanlık yarışında daima izledim. CHP’nin bir daha açılma sürecinde ise büyük bir risk almış, adeta siyasete bir daha başlamıştı. Etraf Sokak’taki tarihi genel merkezde sohbetlerimiz olurdu. SHP’nin koalisyon hükümeti olduğu bir devirde CHP’nin bir daha açılması siyaseten bir riskti tahminen fakat Baykal o riski aldı ve sonunda kazanan o oldu.
RAHŞAN ECEVİT ÜZERE DEĞİLDİ
Uzun bir müddetdir izlememe karşın Baykal’ın meskenine hiç gitmemiştim. Evvelki gün Angora Evleri’nde Baykal ailesiyle bir ortaya geldim. Doğrusu bu kadar sıcak bir ortam beklemiyordum.
Oran Sitesi’ndeki konutunda Ecevit’le röportaj yaptığım bir sırada mutfaktan tıkırtılar gelmişti. Ecevit’e “İçeride biri mi var?” diye sorduğumda, “Rahşan mutfakta” demişti. Rahşan Hanım selam vermekle yetinmişti.
OLCAY HANIM, ASLI BAYKAL, YILMAZ ATEŞ
Baykal’ın konutundaki tablo ise farklıydı. Olcay Hanım daima bizimle birlikte oldu. Tıpkı masanın etrafında sohbet ettik. Baykal’ın yakın kurmaylarından Yılmaz Ateş bize eşlik etti. Kızı Aslı Baykal ise bir orkestra şefi üzereydi. Aslı Baykal bir tıp profesörü lakin babasının basın danışmanı üzere hareket ediyor.
Siyasetçilerin, hele Deniz Baykal üzere 1970’li senelerdan beri siyasetin tepe noktalarında bulunmuş insanların yurt ve dünya olaylarına ait değerlendirmeleri olağan olarak ki değerli. Deneyim imbiğinden süzerek anlatıyorlar. Fakat onların bir de insani istikametleri var. İstedim ki, ikisi bir arada bu söyleşide yer alsın.
OLCAY’LA AŞKIMIZ ÇOK ESKİLERE DAYANIYOR
Kendimizi tatlı bir sohbetin ortasında bulduk. Sohbet ettik dediysem o denli kuru bir laf değil. Deniz Bey’le Olcay Hanım’ın aşkıyla başladı sohbetimiz.
Eski Meclis Lideri Hikmet Çetin, Baykallarla üniversiteden arkadaş… Hikmet Çetin, “Deniz, Hukuk Fakültesi mezunu lakin birçoğu onu siyasal mezunu bilir. Zira Deniz bizim kantinden çıkmazdı. daha sonra bunun sebebinin Olcay olduğunu anladık” demişti. Bunu paylaşınca hem Olcay Hanım tıpkı zamandaniz Beyefendi hayli güldüler. Lakin öykünün devamı da var. Deniz Beyefendi anlattı.
“Doğru. Beni hukuk mezunu değil, Siyasal mezunu olarak bilirler. Olcay’ı da hukuk mezunu olarak bilenler vardır. Zira Olcay’la sabahleyin hukukun ve siyasalın ders programını ortaya koyardık, benim izleyeceğim siyasaldaki hocalardan birinin dersi var ise ben Siyasal’a ya da Olcay’ın izleyebileceği hukukta bir ders var ise Olcay hukuka gelirdi. Bunu bakılırsanlerden, ‘Ben sana mı inanayım, gözüme mi inanayım, Olcay’ı yandaki sırada görüyordum o bizim sınıftaydı’ diye inat edenler vardır.”
“Sizinki kantin aşkı mı?” diye sordum. Baykal, “Yok” dedi. “Bizimki daha eski. Ortaokul-lise senelerına uzanıyor. Olcay’ın annesi Antalya Ortaokulu’ndan benim öğretmenimdi.”
ANTHONY HOPKINS’İ MERAK EDİYOR
Bu soruyu birebir zamandaniz Bey’e hem Olcay Hanım’a sordum. Deniz Beyefendi klasik müzik ve caz dinliyor. Olcay Hanım ise daha epey alaturkayı tercih ediyor. Baykal, seyahat programlarından, yemek pişirme programlarına kadar güzel bir TV seyircisi olduğunu söylüyor. Tartışma programları ve haberler de nizamlı olarak izleniyor. Baykal, Oscar ödüllü ‘The Father’ sinemasını izlemeyi istiyormuş lakin çabucak hemen izleme imkânı olmamış. Bilhassa de Anthony Hopkins’i merak ediyor.
LİVANELİ İSMİNE ÜZÜLDÜM
Zülfü Livaneli, Baykal’ın 3 Kasım 2002 seçimlerine sokulmayan Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılmasına verdiği dayanağın, bir siyasi pazarlık kararı olduğunu tez etmişti. “Livaneli sizi aradı mı?” diye sordum. “Hayır hiç bir temas olmadı” diye karşılık verdi. Baykal’ın canının sıkıldığı anlaşılıyor. Ve şunu anlatıyor: “Geriye bakınca kendime ‘İyi ki bir karşılık vermeye kalkmadın’ diyorum. Zira epey kolay kolay duygusallaşarak insanın içini rahatlatacak laflar da söylenebilir ancak artık yaşanmışlıkları görür görmez ‘İyi ki Deniz, hiç konuşmaya girmedin, açmadın’ diyorum.”
Pekala Zülfü Livaneli’ye kırgın mı? Polemiği sürdürmek istemediği muhakkak. Lakin, “Zülfü Beyefendi ismine şaşırdım. Onun bu lafları söylemesi doğal ki beni hayli üzdü. Lakin inanıyorum onu da fazlaca üzmüştür, üzmüş olmalıdır. Ben onun ismine da üzüldüm” diyor.
ERDOĞAN’LA PAZARLIK YAPTI MI?
“Siyasi yasağının kaldırılması karşılığında Erdoğan’la bir pazarlığınız oldu mu?” diye sordum. Baykal, net bir biçimde karşılık verdi: “Tayyip Bey’le onun talebi üzerine 22 Şubat 2003 tarihinde buluşmuşuz. aslına bakarsan aralık ayının ortasında (22 Aralık) anayasa değişikliği yapılmış, siyasi yasağı kalkmış. Her şey fazlaca açık. Neyin pazarlığını yapacaksın? İnsanların şunu anlaması lazım; kardeşim herkes bir pazarlıkla bir şey yapmaz, kimi vakit de buna inanıyordur. Biz demokrasi diye, hukukun üstünlüğü diye, insan hakları diye yola çıkmışız ve benim şuurlu siyaset çizgimde bu unsurlar daima belirleyici olmuştur.”
12 MART’A DA KARŞI ÇIKTIK
Yasaklara ve darbelere karşı prensipli bir duruşa sahip olduğu için Erdoğan’ın yasağının kalkmasına takviye verdiğini anlattı. “Al gülüm ver gülüm pazarlığı olmadı” dedi. Ecevit’le birlikte 12 Mart’a karşı çıkışlarını örnek gösterdi. 27 Mayıs’ı destekleyen CHP’de 12 Mart’a karşı çıkış bir kırılma noktasıydı. Unsurlu bir duruştu. Ecevit’ten de dinlemiştim. “Rahşan’la Ankara’da sokağa çıkamıyorduk. Aydınlar 12 Mart’ı destekliyorlardı” demişti. O niçinle Baykal’ın kelamlarını motamot aktarmak istiyorum.
“Biz 12 Mart’ta da, 12 Mart muhtırasının CHP’nin önünü açtığı fikrini reddettik ve bunu hiç bir kurnazlık falan yapmadan, yalnızca demokrasi ismine, insan hakları ismine Ecevit’le birlikte yaptık. Ben bu biçimde onun yanında siyasete başlamış bir genç insandım. Ülkenin aydınları, demokratları, herkes, ‘Bunun ardında bir hesap vardır. ‘Ecevit herbiçimde kendisi değil, Nihat Erim başbakan oldu diye buna karşı çıkıyor’ dediler. Bu büsbütün yanlıştır. ‘Fırsat açıldı CHP’nin önüne, ne karşı çıkıyorsunuz, kısmın buradan’ diye düşünüyordu bir sürü insan. Biz buna ‘İnsan haklarına, demokrasiye, hukuk üstünlüğüne alışılmamıştır, bu biçimde demokrasi olmaz’ diye karşı çıktık.”
CUMHURBAŞKANLIĞI TEKLİFİ YAPILDI MI?
Bir de Erdoğan’ın yasaklarının kaldırılması karşılığında Baykal’a cumhurbaşkanlığı teklif edildiği tezi var. Onu sormadan, aydınlığa kavuşturmadan olmaz.
“Size cumhurbaşkanlığı kelamı verildi mi?” sorusunu yönelttim. Baykal, “Ne münasebet” diye reaksiyon gösterdi. “Aralık ayında o bahiste en kritik evreler tamamlanmış, anayasa değişlikleri gerçekleştirilmiş, oylamalar yapılmış, biz şubatın sonunda buluştuk. Erdoğan’ın talebiyle. Ben orada neyin pazarlığını yapacağım?”
ERDOĞAN’LA NEYİ GÖRÜŞTÜLER
Pekala Erdoğan’la o toplantıda neyi görüştüler?
“1 Mart tezkeresini görüştük. Erdoğan, ne diyorsunuz, ne yapacağız, dedi. Ben Silahlı Kuvvetlerimizin bizimle hiç bir düşmanlık ortasında olmayan bir komşu ülkede ne işi var, ayrıyeten anayasamıza da muhalif, hem hiç bir siyasi faydamız da yok diye düşünüyordum. O niçinle katiyetle karşıydım. Ayrıyeten Türkiye’nin en hassas coğrafyasına Amerika asker yerleştirecek, limanlara vesaire ve bu kabul edilebilir mi? Bunu Tayyip Bey’e anlattım” dedi.
BAYKAL SORDU, ERDOĞAN YANITLADI
Erdoğan’la ortalarında geçen diyaloğu da aktardı.
Baykal: Tezkere kabul edilirse kaç asker gelecek?
Erdoğan: On binlerce asker. 60 binle 90 bin civarında.
Baykal: Ne vakit çıkacaklar?
Erdoğan: Ben de bilmiyorum.
“Sakın ha, dedim. Tayyip Beyefendi dedi ki, bu biçimde olursa bize ambargo koyarlar, gelirler baskı yaparlar, bu durumda bu biçimde dayanışma ortasında olur muyuz, dedi. Ben de ‘Hiç kuşku yok, ne gerekirse yaparız’ dedim. Tayyip Beyefendi daha fazlaca ekonomik mali maniler çıkaracaklar, ek kaynak bulabilir miyiz, kaygısındaydı. ‘Her türlü işbirliğine gireriz, hiç ondan kuşkunuz olmasın’ dedim.”
KILIÇDAROĞLU SAĞ OLSUN
Zülfü Livaneli’nin açıklamaları üzerine Kılıçdaroğlu, CHP genel liderlerini içine alan bir açıklama yapmıştı. Baykal’a Kılıçdaroğlu’nun halini sordum. “Sağ olsun. Genel Başkan’ın gösterdiği reaksiyon epey pahalıdır. Ben şahsına teşekkür ediyorum” dedi.
CHP YALNIZ BIRAKTI MI?
CHP’den farklı sesler çıktı. Mersin Milletvekili Ali Uzman Başarır başta olmak üzere eleştirenler çıktı. CHP idaresinden uzun mühlet açıklama gelmedi. O yüzden Baykal’a, “CHP gereğince gerinizde durdu mu? Bir kırgınlığınız var mı?” diye sordum.
“Genel Başkan’ın tutumu partinin halidir, diye anlayacağız. Doğal partide her kanıda, her histe beşerler bir ortadadır. Birbirini seven, sevmeyen, kızan, kızmayan beşerler bir ortadadır. Her biri bu tesirlerin ortasında olaylara hal takınır lakin Genel Lider ‘Bütün Cumhuriyet Halk Partisi genel başkanları’ diyerek de olsa, beni de içine alarak savundu. elbette kendisinden bunu beklerdim. Çok mutlu oldum, eksik olmasın, sağ olsun” diye karşılık verdi.
BAYKAL’IN SİTEMİ
CHP’de vakit zaman Baykal periyodu mercek altına alınıyor. Baykal olsa HDP ile diyalog kurulamayacağı, öteki muhalefet partileri ile uygun alakaların sağlanamayacağı tarafında tenkitler yapılıyor. Baykal’a bunu sordum. Sitemkâr bir cevap verdi.
“Hayır, biz CHP olarak hem sağımızdaki siyasete, birebir vakitte solumuzdaki siyasete sürekli yapan bir anlayışla yaklaştık. O niçinle ben bu çeşit suçlama içine girmenin insaflı, haklı, gerçek olduğunu düşünmüyorum” diyor.
ALEVİ VE KÜRT DÜŞMANI MI?
Baykal’la ilgili olarak Alevi ve Kürt düşmanı olduğu istikametinde değerlendirmeler mevcut. SHP genel sekreteri olduğu vakit Paris’teki Kürt Konferansı’na katılan Ahmet Türk ve arkadaşlarının ihracı ona bağlandı. CHP genel lideri olduğu devirde teşkilatlarda Alevilere yer vermediği tezleri gündemde oldu. O niçinle, “Kürt ve Alevi düşmanı mısınız?” diye sordum.
Baykal, “Siyasi ömrümün çeşitli periyotlarında ben o bölümlere yapılan haksızlıklar karşısında hal takındığım için tam karşıtı suçlamaların gayesi olduğumu hatırlıyorum ve o doğrultuda yaptığım konuşmalar Meclis zabıtlarındadır. Bu konularda kendimi savunma durumuna düşmeyi yakıştıramıyorum kendime ve reddediyorum” diye karşılık verdi.
ERKEN SEÇİM TALEBİ
Baykal’a 2023 seçimlerini sordum, Baykal ise erken seçimi gündeme getirdi. Evvel siyasi kutuplaşmanın giderilmesi için iktidar ve muhalefetin bir ortaya gelerek ortak bir deklarasyon yayınlamasını gündeme getirdi. 1946 seçimlerinden daha sonra İnönü’nün yayınladığı 12 Temmuz Beyannamesi’ni örnek gösterdi. Akabinde da erken seçim daveti yaptı.
BOĞAZİÇİ KARARINA DAYANAK
Deniz Baykal iki hususta iktidarın aldığı sonucu destekledi.
1) Melih Bulu’nun Boğaziçi Üniversitesi rektörlüğünden alınması.
“Boğaziçi Üniversitesi’nde iktidarın aldığı kararlardan mutluyum ancak bunun yalnızca orayla hudutlu bir olay olarak kalmaması ve hükümetin genel tavrına yansıması ehemmiyet taşır. Yani kamuoyunun, toplumun tercihlerine hassaslık ve anlayış gösterilmesi gerektiğinin anlaşıldığını umarım, bu da o doğrultuda bir arayışın başlangıcıdır.”
2) OHAL’le ilgili düzenlemenin kamuoyundan gelen yansılar üzerine 3 yıldan 1 yıla indirilmesi.
“OHAL’i 3 yıl uzatan torba yasaya bir düzenleme getirerek 1 yıla indirdiler yani seçim tarihini dışarıda bıraktılar, bu da birebir biçimde sevindirici ancak bunlarla sonlu kalmamalı, uzlaşmacı bir idare anlayışı haline gelmeli, yaptım oldu demekten çıkmalıyız ve kamuoyu, toplum, reaksiyonlar hürmetle karşılanmalı. Bunları gözeterek tercihler kullanılması gerektiğinin anlaşıldığını umuyorum.”
AFGANİSTAN UYARISI
Eski bir Dışişleri Bakanı ve deneyimli bir siyasetçi olarak Baykal’a Afganistan konusunu sormasam olmazdı. Baykal, Afganistan’daki ateşin Türkiye’ye sıçrayacağı ihtarında bulundu: “Bu kaideler altında Afganistan’da askeri bir operasyona katılmak yalnızca evlatlarımızın ömrünü tehlikeye atmak değil, Türkiye’ye dönük yeni bir göç dalgasının düğmesine basmak demektir. Bu göç dalgası yalnızca Türkiye’nin değil, Avrupa’nın ve bölgenin de istikrarına, güvenliğine yönelik fazlaca önemli tehlikeleri göze almak manasına gelir. Bu uğraş havaalanı sonları ortasında kalmaz, hatta Afganistan sonları ortasında kalmaz. Türkiye’ye de sıçrar, öteki yerlere de sıçrar, Taliban üzere yaygın bir milletlerarası terör tertibinin maksadı haline gelmeyi kabul etmek fazlaca yanlış, ne için olduğu bile belirli değil.”
ZİHNİ MELEKELERİ
Deniz Baykal’la bir buçuk saat bir söyleşi yaptım. Sıhhat şartlarına karşın zihni berraktı. CHP’li Ali Yetenekli Başarır, Baykal’ın zihni melekelerini kullanma konusunda dertleri olduğunu tabir etmişti. Lakin Baykal’ı görür görmez haksızlık ettiğini düşündüm. Demirel, “Kafam Zenith saat üzere çalışıyor” demişti. Yaşadığı sıhhat meseleleri niçiniyle kısıtlı bir hayatı bulunmasına rağmen Baykal’ın da zihni melekeleri çok yeterli, başı tıkır tıkır çalışıyor.